راهنمای تدوین بوم کسب و کار
بوم کسب و کار یک الگوی مدیریت استراتژیک است که برای توسعه مدل‌های کسب‌وکار جدید و مستندسازی مدل‌های موجود استفاده می‌شود. بوم کسب و کار در حقیقت یک نمودار بصری است که با عناصری ارزش پیشنهادی یک شرکت یا محصول، زیرساخت، مشتریان و امور مالی را توصیف می‌کند.
این ابزار قدرتمند و ساده به صاحبان کسب و کار کمک می‌کند تا با تسلط بر تمام جزییات، کسب و کار خود را مدیریت کنند. طراحی مدل کسب‌وکار با بوم مدل کسب‌وکار یا (BMC) اولین بار در سال ۲۰۰۵ توسط الکساندر اوستروالدر پیشنهاد شد. در ادامه این گفتار اطلاعات بیشتری پیرامون بوم کسب و کار و روش‌های تدوین آن بیان خواهیم کرد.
نحوه تدوین و استفاده از بوم مدل کسب و کار
بوم کسب و کار سندی است که عناصر کلیدی یک کسب و کار را در بلوک‌های جداگانه و چارچوب دار جای می‌دهد تا بررسی آنها ساده‌تر باشد. رایج‌ترین شکل بوم کسب‌وکار جدولی است که دارای 9 عنصر ساختاری است. در ادامه توضیح مختصری درباره هرکدام از این نه بلوک بیان می کنیم:
بخش مشتریان
بخش اول بخش مشتریان است؛ شما باید به‌خوبی مشتریانتان را بشناسید. مشتری‌های یک کسب و کار بر اساس نیاز و ویژگی‌هایشان تقسیم‌بندی می‌شوند که این تقسیم‌بندی شامل بازار چندوجهی، بازار انبوه، متنوع و… است.
ارزش پیشنهادی
بخش دوم ارزش پیشنهادی یا گزاره ارزش است. این امر بدان معناست که ما باید از سایر رقیب‌های خود درزمینه‌های عملکرد، طراحی، قیمت، برند، تسهیلات و… متفاوت شویم.
ساختار هزینه
بخش سوم یک بوم، ساختار هزینه است. این مورد عملی از مدل کسب و کار است که هزینه‌های مختلف را برآورد می‌کند. ساختار هزینه‌ها شامل مواردی مانند؛ هزینه ثابت یا متغیر، اقتصاد محدود، اقتصاد محدوده و… است.
شرکت کلیدی
بخش چهارم یک بوم شرکت کلیدی است که برای بهتر شدن عملیات کسب و کار به کار می‌رود. روش‌های این مشارکت، سرمایه‌گذاری مشترک، روابط در خرید و اتحادهای استراتژیک و… هستند. یکی از مهم‌ترین دلایل شرکای کلیدی کاهش انواع ریسک در کسب و کار است.
حتما بخوانید: انواع ریسک های کارآفرینی
فعالیت اصلی
فعالیت اصلی بخش پنجم یک بوم مدل کسب و کار است. از اصلی‌ترین فعالیت شرکت‌ها برای اجرا ارزش‌ها است.
منابع اصلی
بخش منابع اصلی بخش ششم یک بوم است. منبع هایی برای پدید آمدن مشتری لازم است شامل منابعی مانند مالی، فیزیکی، انسانی و دانشی و… باشد.
جریان درآمد
بخش هفتم بوم، بخش جریان درآمد است؛ یعنی اینکه هر شرکتی از هر مشتری چطور درآمد به دست می‌آورد. روش‌های این مورد شامل اجاره یا قرض، حق اشتراک، حق کارگزاری و … هستند.
ارتباط با مشتریان
بخش هشتم بوم ارتباط با مشتریان است که از عوامل موفقیت امروزه شرکت‌ها ارتباط موفق با مشتری‌ها و نگه‌داشتن آنها است. شرکت‌ها برای ارتباط با مشتری‌ها می‌توانند از روش‌های کمک شخصی، سرویس، سلف و… استفاده کنند.
کانال توزیع
بخش نهم این مجموعه کانال توزیع است. شرکت‌ها باید به مشتری‌ها دست پیدا کنند که می‌توانند از راه کانال و راه‌های خود و یا شریک‌هایش در این زمینه استفاده کنند.
نرم افزار طراحی پرسشنامه آنلاین و رایگان بدون محدودیت و دسترسی به نمونه پرسشنامه ها در نرم افزار ایپُل
نکات مهم برای تهیه اولین بوم کسب و کار
برای تهیه اولین بوم مدل کسب و کار نکاتی قابل توجه است که در ادامه به‌طور مختصر به آنها پرداخته‌ایم.
- از قبل تخته، ماژیک و کاغذ برای کار خود تهیه کنید.
- این کار بهتر است به‌صورت تیمی انجام شود تا فردی.
- برنامه‌ریزی خوب و دقیقی انجام دهید.
- برای اینکه ابتدا کدام بلوک را پرکنید از اول تصمیم بگیرید.
- به مهم‌ترین جنبه‌های مدل کسب و کار بپردازید.
- حتما مخاطبان مورد هدفتان و نوع کسب‌وکارتان را مشخص کنید.
- بخش‌های مختلف بوم را با یکدیگر ادغام نکنید و تنها آنها را به یکدیگر ربط بدهید.
- درباره بوم مدل کسب و کار با افراد تیم مشورت کنید چراکه هر ایده می‌تواند در این راستا کمک‌کننده باشد.
- درنهایت تمامی موارد را مرور کنید تا موارد اضافی را حذف کنید.
ساخت و طراحی انواع فرم، آزمون آنلاین، پرسشنامه و نظرسنجی با فرم ساز آنلاین ایپُل
نمونه‌های بوم مدل کسب و کار
سه نمونه متنوع از مدل کسب و کار وجود دارد که در ادامه برای درک بهتر کاربردهای آن، این نمونه‌ها را معرفی کرده‌ایم.
نمونه اول
بوم کسب و کار گوگل؛ نخستین و مهم‌ترین مطلبی که لازم است درباره این مورد بدانید این است که مدل تجاری گوگل چندمنظوره و یا بهتر است بگوییم که چند بعدی است. این امر بدان معناست که می‌تواند دو نوع مشتری مرتبط را دورهم جمع کند. در واقع، کاربران این بخش هم از کسانی که جست‌وجو می‌کنند و هم از کسانی که تبلیغات انجام می‌دهند، تشکیل شده است. به‌عبارتی دیگر گوگل برای تبلیغات در نتایج جستجوها و یا صفحات وب، از صاحبان کسب و کار پول دریافت می‌کند و سپس به کاربران پیشنهادهای رایگان می‌دهد.
نمونه دوم
بوم کسب‌وکار ژیلت به‌عنوان نمونه آخر است. این مدل با یک پیشنهاد ساده و رایگان هم می‌تواند صورت بگیرد. لازم است بدانید که این نمونه خریدهای پی‌درپی و خدمت‌های مربوط به آن را در آینده تشویق می‌کند. در این مورد باید گفت که نمونه بوم مدل کسب و کار مبتنی بر الگوی طعمه و قلاب است. به عبارتی ساده‌تر، قیمت‌های ارزان یک کالا قیمت طعمه را تشکیل می‌دهند و سایر کالاها نماد قلاب هستند. به‌عنوان‌مثال یک اپلیکیشن تا مدت‌زمانی معین خدمات رایگان ارائه می‌دهد ولی پایان این مدت، مخاطب باید اشتراک هفتگی، ماهانه و… خریداری کند.
نمونه سوم
بوم کسب و کار اسکایپ نیز یک نمونه دیگر است که دو رکن اساسی دارد، هم می‌توان با استفاده از آن تماس ویدئویی ارزان و به‌صرفه گرفت و هم اینکه تماس اینترنتی و رایگانی را تجربه کرد. این مدل کسب و کار فرمیوم است و به زیرساخت‌های زیادی نیاز ندارد و مهم‌ترین مزیت آن رایگان بودن است.
ایپُل شرایطی را فراهم کرده تا طراحان پرسشنامه بدون نیاز به دانش برنامه‌نویسی، بتوانند به کمک آزمون ساز نرم افزار ایپُل، پرسشنامه‌ای آنلاین طراحی نمایند.
مزایای بوم کسب و کار
از مزایای استفاده از بوم کسب‌وکار می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
- این روش بسیار ساده و قابل فهم است.
- بوم کسب‌وکار با دید همه‌جانبه بسیار متمرکز است.
- این روش یک چشم‌انداز راحت، روان و قابل‌درک را ارائه می‌دهد.
- قسمت‌های مختلف بوم مدل نشان‌دهنده چگونگی ارتباط با یکدیگر است.
- بوم کسب و کار نشان‌دهنده ارتباطات هر قسمت از کسب و کار با یکدیگر است.
- بهره‌گیری از بوم کسب‌وکار ایده‌های مختلفی را ترسیم می‌کند و بسیار انعطاف‌پذیر است.
سخن آخر
هر کسب و کار، بوم کسب وکار مخصوص به خود را دارد. بوم مدل کسب و کار هم دسته‌بندی و هم خواسته‌های دقیق کسب‌وکارها را به نمایش می‌گذارد. هر بوم مدل هزینه و جریان درآمد را تعیین می‌کند که در یک صفحه اطلاعات به‌صورت دقیق جمع‌بندی می‌شود. در این گفتار اطلاعاتی درباره مزایای طراحی BMC و نمونه‌ها و… ارائه شد.
سوالات متداول
بوم کسب و کار یک الگوی مدیریت استراتژیک است که برای توسعه مدل‌های کسب و کار جدید و مستندسازی مدل‌های موجود استفاده می‌شود. بوم کسب و کار در حقیقت یک نمودار بصری است که با عناصری ارزش پیشنهادی یک شرکت یا محصول، زیرساخت، مشتریان و امور مالی را توصیف می‌کند.
بوم کسب و کار سندی است که عناصر کلیدی یک کسب و کار را در بلوک‌های جداگانه و چارچوب دار جای می‌دهد تا بررسی آنها ساده‌تر باشد. رایج‌ترین شکل بوم کسب وکار جدولی است که دارای 9 عنصر ساختاری است.
- بخش مشتریان
- ارزش پیشنهادی
- ساختار هزینه
- شرکت کلیدی
- فعالیت اصلی
- منابع اصلی
- جریان درآمد
- ارتباط با مشتریان
- کانال توزیع
- این روش بسیار ساده و قابل فهم است.
- بوم کسب و کار با دید همه‌جانبه بسیار متمرکز است.
- این روش یک چشم‌انداز راحت، روان و قابل‌درک را ارائه می‌دهد.
- قسمت‌های مختلف بوم مدل نشان‌دهنده چگونگی ارتباط با یکدیگر است.
- بوم کسب و کار نشان‌دهنده ارتباطات هر قسمت از کسب و کار با یکدیگر است.
- بهره‌گیری از بوم کسب و کار ایده‌های مختلفی را ترسیم می‌کند و بسیار انعطاف‌پذیر است.
