احساس تنهایی یک احساس ذهنی است و با تنها بودن متفاوت است. فردی که احساس تنهایی دارد نیازمند ارتباط با دیگران است اما مواردی چون حس طرد شدن از طرف دیگران، نداشتن مهارت‌های ارتباطی مناسب وغیره باعث می‌شود با وجود بودن افرادی در کنار وی، از روابط اجتماعی غنی و کافی برخوردار نبوده و احساس تنهایی داشته باشد. پرسشنامه احساس تنهایی که توسط راسل و همکارانش در سال 1980 ساخته شده و شامل 20 سوال می‌باشد، به سنجش این مولفه در افراد می‌پردازد.
بیشتر مطالعات روابط اجتماعی در زندگی بر کمیت این روابط متمرکز هستند، نه بر تعریف و درک افراد از انزوای اجتماعی. اما امروزه می‌دانیم که احساس انزوا مترادف با تنها بودن نیست، بلکه ترکیبی از تنهایی، احساس عدم ارتباط و احساس عدم تعلق است. هنگامی که نیازهای صمیمی و اجتماعی فرد به اندازه کافی برآورده نمی‌شود، مجموعه پیچیده‌ای از احساسات به نام تنهایی یا انزوا رخ می‌دهد که فرد را به دنبال برآوردن این نیازها برمی‌انگیزد. تحقیقات نشان داده است که احساس انزوا و تنهایی می‌تواند سلامت روان انسان را به خطر بیندازد (برای مثال احتمال ابتلا به افسردگی را بالا ببرد) و پیامدهای منفی مختلفی برای سلامت داشته باشد.
پرسشنامه احساس تنهایی راسل یا مقیاس تنهایی UCLA، یک پرسشنامه 20 سوالی‌ست که توسط روانشناس دانیل راسل به وجود آمده است و میزان احساس عدم ارتباط فرد با دیگران را ارزیابی می‌کند. شرکت‌کنندگان با استفاده از یک مقیاس رتبه‌بندی 4 امتیازی (1 = هرگز؛ 4 = همیشه)، به سؤالاتی مانند “آیا احساس می‌کنید که کنار گذاشته شده‌اید؟” و “آیا خود را جزئی از گروه دوستان احساس می‌کنید؟” پاسخ می‌دهند. پس از پایان پرسشنامه، پاسخ‌ها را جمع کرده و هر چه نمره‌ی به دست آمده بالاتر باشد، به معنای احساس تنهایی بیشتر فرد است.
