تمایز یافتگی بیانگر میزان توانایی فرد در تفکیک فرآیندهای عقلانی و احساسی از یکدیگر است. تمایز خود، باعث راحت بودن افراد در روابط دوستانه و در عین حال خودمختار بودن آنها می‌شود. برای ارزیابی این مشخصه، می‌توانید از “پرسشنامه تمایزیافتگی” استفاده نمایید.
خانواده و سایر گروه‌های اجتماعی به شدت بر نحوه تفکر، احساس و عمل افراد تأثیر می‌گذارند، اما میزان حساسیت افراد به تأثیری که گروه‌ها بر روی آنها می‌گذارند با یکدیگر متفاوت است؛ و میزان اثرگذاری فشار گروهی از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند. این تفاوت‌ها بین افراد و بین گروه‌ها نشان دهنده تفاوت در میزان “تمایزیافتگی” افراد است. هر چه «خود» فرد کمتر توسعه یافته باشد، دیگران تأثیر بیشتری بر او می‌گذارند. یک سری ویژگی‌ها به صورت ذاتی در افراد وجود دارد، اما روابط خانوادگی یک فرد در دوران کودکی و نوجوانی در درجه اول تعیین می‌کند که چقدر آن ویژگی‌ها و در نتیجه «خود» رشد می‌کند، و معمولا این تأثیر بر روی شخصیت فرد ماندگار خواهد بود. در نتیجه هر چه فرد توانایی بیشتری در متمایز کردن خود با دیگران داشته باشد، میزان این تأثیر نیز کمتر خواهد بود.
برای ارزیابی میزان تمایزیافتگی، پرسشنامه خودگزارشی تمایزیافتگی (The Differentiation of Self Inventory یا DSI) یا همان آزمون تمایزیافتگی طراحی شده است. این پرسشنامه مناسب برای بزرگسالان بوده و بر روابط آنها با خانواده و دیگران متمرکز است، و با استفاده از عباراتی چون “می‌خواهم مطابق انتظاراتی که والدینم از من دارند، رفتار کنم” یا “بیش از حد به انتقاد حساسم” میزان تأثیرپذیری افراد را می‌سنجد. مطالعات انجام شده طبق نمرات به دست آمده از این آزمون نشان داده است که واکنش عاطفی کم و تأثیرپذیری کمتر از دیگران، اضطراب را کاهش داده و میزان رضایت را در روابط بالا می‌برد.
